MTB shifters - het commandocentrum voor perfect schakelen

Of het nu gaat om technische trails, afmattende marathons of soulvolle freerides - op een mountainbike wissel je veel vaker van versnelling dan op welke andere fiets dan ook. Want voor en na elke bocht, voor elke klim en in elke afdaling is de lol er snel af als je niet in de juiste versnelling zit. Bovendien gaat het er in geen enkele andere categorie zo ruig aan toe als bij mountainbiken. Het is daarom belangrijk, maar ook uitdagend, dat je altijd de volledige controle behoudt. Dit geldt natuurlijk ook voor de versnellingen op je fiets.

Daarom heeft de MTB shifter een dubbele taak: hij moet onder alle rijomstandigheden snel en precies bereikbaar zijn en uiterst nauwkeurig werken. Tegelijkertijd mag hij niet al reageren op de kleinste onbedoelde aanraking tijdens een technisch veeleisende passage. Op een mountainbike kan de shifter in een fractie van een seconde het verschil maken tussen overwinning en nederlaag of tussen plezier en frustratie. Maar maak je geen zorgen: de fabrikanten hebben de juiste modellen voor elke bike in hun assortiment.

De mechanische shifter wordt nog steeds veel gebruikt op mountainbikes en ook op e-mountainbikes. Slechts enkele dure topschakelgroepen zijn optioneel verkrijgbaar met elektronische schakeling. De schakelhendels van mechanische MTB-groepen zijn verbonden met de achterderailleur en de voorderailleur (als je fiets nog een voorderailleur heeft, want die zijn momenteel uit de mode aan het raken) door middel van schakelkabels (ook wel Bowden-kabels genoemd). Door druk op de shifter wordt de versnellingskabel korter of langer, over een afstand die wordt bepaald door het mechanisme in de versnellingshendel. Hierdoor beweegt de achterderailleur of voorderailleur de ketting naar de gewenste positie op het volgende tandwiel of kettingblad. In de regel bedien je shifters met duim en wijsvinger. Zeer zeldzaam zijn zogenaamde twist-grip-shifters, ook wel grip-shifters genoemd. Bij deze modellen vindt het schakelen plaats door de hele schakelgreep rond de as van het stuur te draaien. Door de draaiende beweging kun je de schakelkabel zowel oprollen alsook afwikkelen.

Bij high-end shifter-fabrikanten zijn er ook elektronische shifters als optie. Bij deze schakelsystemen worden de schakelimpulsen elektronisch - via kabel of radio - doorgegeven aan de schakelcomponenten. Kleine motoren in de achterderailleur en voorderailleur zorgen dan voor de nodige beweging. Elektronische MTB-shifters lijken optisch en dus functioneel erg op mechanische shifters. Het verschil: je hoeft de shifter niet over de gedefinieerde hendelweg in te drukken, maar een klik is voldoende. Dit is ergonomisch comfortabeler en sneller.

• de merken: de Amerikaanse fabrikant SRAM en de Japanse componentenspecialist Shimano domineren de markt voor MTB-schakelgroepen. Ondertussen zijn er enkele nieuwe merken, die hun eigen schakelgroepen aanbieden. Als algemene regel geldt, dat de shifters en achterderailleurs altijd van dezelfde fabrikant moeten komen, anders werken de versnellingen op je mountainbike niet.
• eén of twee hendels: de rechter shifter bedient de achterderailleur en is dus aanwezig op elke mountainbike. De linker shifter bedient de voorderailleur. Deze heb je alleen nodig als je fiets een voorderailleur en twee of drie kettingbladen heeft.
• mechanisch of elektronisch: mechanische shifters worden veel gebruikt, waarbij een bowden-kabel in het mechanisme van de versnellingshendel wordt gehaakt. Sinds enkele jaren bieden de grote versnellingsfabrikanten ook elektronische versnellingen aan, waarvoor elektronische shifters nodig zijn. Een voordeel is dat de transmissie draadloos is, dus zijn er minder mechanische Bowden-kabels op je fiets.
• het aantal versnellingen: let er bij het kopen van MTB-shifters op, dat de schakelhendel en de achter- of voorderailleur hetzelfde aantal versnellingen hebben. Achterderailleurs van moderne topgroepen op MTB's hebben elf of twaalf versnellingen, maar oudere of goedkopere groepen kunnen er minder hebben. Voorderailleurs kunnen ontworpen zijn voor twee of drie kettingbladen.

Zoals hierboven beschreven moet de shifter van dezelfde fabrikant zijn als de achterderailleur en de voorderailleur. Hij moet ook het juiste aantal versnellingen aankunnen en, als je een elektronisch versnellingssysteem hebt, heb je natuurlijk ook een elektronische schakelhendel nodig. Maar omdat de grote versnellingsfabrikanten verschillende schakelgroepen aanbieden, rijst de vraag: moeten mijn shifter en achterderailleur of voorderailleur tot dezelfde groep behoren? De fabrikanten van de schakelgroepen raden dit aan, maar in feite werken onderdelen van verschillende schakelgroepen van één fabrikant ook - alleen het aantal te schakelen versnellingen moet hetzelfde zijn.

Ergonomie is alles - daarom moet je de schakelhendels op je mountainbike optimaal plaatsen. Zo kun je er tijdens het fietsen gemakkelijk bij, maar zitten ze tegelijkertijd niet in de weg. De eerste stap is om de versnellingshendels zo naast de remhendels te plaatsen, dat je er gemakkelijk bij kunt met je duim en wijsvinger. Je moet beide hendels intuïtief en zonder te kijken kunnen bereiken. Bij de meeste moderne versnellingshendels op mountainbikes kun je ten minste één, soms zelfs beide shifters afzonderlijk plaatsen. Raadpleeg de bedienings- of montagehandleiding, om te zien of en hoe dit mogelijk is.

Omdat het mechaniek van de schakelhendels omhuld is, kun je er niet direct bij. Sommige monteurs zweren erbij om eens per jaar wat fijnmechanische olie of siliconenolie in de hendel te spuiten, wanneer je je fiets een grote schoonmaakbeurt geeft, zodat het schakelmechanisme in de versnellingshendels altijd goed gesmeerd is. Bij BIKE24 vind je een grote selectie geschikte fietsverzorgingsproducten, om je te helpen bij het onderhoud van je MTB-shifters. Het is echter belangrijker om de hendels te beschermen tegen te veel water bij het schoonmaken van je fiets. Stoomreinigers zijn doorgaans taboe bij het schoonmaken van je fiets, maar zelfs als je met een tuinslang of een spons en veel water werkt, moet je ervoor zorgen dat er geen water in de hendels kan komen. Dit kan namelijk tot corrosie van de mechanische onderdelen leiden of het wegspoelen van het smeermiddel.

• MTB-schakelhendels zijn verkrijgbaar in verschillende versies en ontwerpen. Welk model voor jou geschikt is, hangt af van je persoonlijke voorkeuren en rijstijl.
• Mountainbike-shifters moeten altijd van dezelfde fabrikant zijn als de achter- en voorderailleur.
• De versnellingshendel moet altijd ontworpen zijn voor hetzelfde aantal versnellingen als de te bedienen achter- of voorderailleur.
• De versnellingshendel en de achter- of voorderailleur hoeven niet per se tot dezelfde groep van de desbetreffende fabrikant te behoren - de versnellingsfabrikanten bevelen echter een "zuivere groep" versnellingshendel aan. Dit betekent, dat alle schakelcomponenten van hetzelfde merk zijn en zelfs van hetzelfde model.
• Zorg ervoor dat je de shifter(s) op je mountainbike zo plaatst, dat je er intuïtief bij kunt, maar dat ze niet in de weg zitten.