De mountainbike cassette - het hart van MTB-versnellingen

De cassette op een fiets bestaat uit tandwielen van verschillende grootte - daarom wordt hij ook een tandwielset genoemd. Ze zit op het freewheelhuis van de naaf van het achterwiel. De ketting loopt over de tandwielen van de cassette en wordt door de achterderailleur tussen de afzonderlijke tandwielen bewogen. Samen met het voorste kettingblad geeft dit de overbrengingsverhouding van het versnellingssysteem. De overbrengingsverhouding bepaalt hoe licht of zwaar je moet trappen om vooruit te komen. Het principe hierachter is eenvoudig: hoe kleiner een cassettetandwiel is - dus hoe minder tanden het heeft - hoe zwaarder de versnelling. Hoe meer tanden een tandwiel heeft, hoe lichter de versnelling.

Om veel versnellingen ter beschikking te hebben en zo klein mogelijke sprongen tussen de tandwielen mogelijk te maken, hebben ontwikkelaars in de loop der jaren versnellingen gemaakt met steeds meer tandwielen. Momenteel hebben derailleurversnellingen elf of twaalf tandwielen. Afhankelijk van het merk zijn zelfs tot dertien versnellingen mogelijk. Niet alleen het aantal tandwielen is echter bepalend, maar vooral hun grootte respectievelijk het aantal tanden. De kleinste tandwielen hebben minimaal negen tanden, gebruikelijk zijn echter elf tanden. Het grootste tandwiel op de huidige derailleurversnellingen voor racefietsen, trekking-fietsen, toerfietsen en e-bikes heeft 32 of 34 tanden. Bij MTB-cassettes daarentegen komen tandwielen met tot wel 52 tanden voor. Dat laatste is geen toeval, het is immers niet ongewoon dat je op een mountainbike zeer steile hellingen op ruw terrein moet bedwingen. Bijzonder lichte overbrengingsverhoudingen zijn hier dus zeer voordelig.

Als je het aantal tanden van het kleinste en grootste tandwiel op een cassette bij elkaar optelt, praat je over de capaciteit van de cassette. Een cassette met 11-32 tanden heeft een kleine capaciteit, de sprongen tussen de afzonderlijke tandwielen zijn hier vrij klein. Een cassette met 10-52 tanden daarentegen heeft een grote capaciteit. Hier bestaan evenwel ook zeer grote sprongen tussen de afzonderlijke tandwielen.

Het belangrijkste criterium voor een cassette is de fabrikant van de derailleur. De meest voorkomende merken zijn Shimano, SRAM en Campagnolo. De fabrikant bepaalt ook de vertanding tussen de cassette en het freewheelhuis van de naaf waarop de cassette wordt gemonteerd. Shimano en SRAM gebruiken dezelfde standaard, het is de meest voorkomende. Voor de huidige mountainbike-groepen met elf en twaalf versnellingen gebruikt SRAM echter zijn eigen standaard, XD genaamd. Ook Campagnolo gebruikt een eigen standaard.

Behalve het merk van de versnelling en de juiste vertanding op het freewheelhuis, moet je natuurlijk ook een cassette kiezen die past bij het aantal versnellingen van je fiets. Momenteel zijn er derailleurs op de markt met zeven tot dertien versnellingen, dus met het overeenkomstige aantal tandwielen op de cassette.

Als je een nieuwe cassette wilt kopen om een versleten exemplaar te vervangen, en je was tot nu toe tevreden over de versnellingen op je fiets, koop dan gewoon weer dezelfde cassette: dezelfde fabrikant, dezelfde schakelgroep, dezelfde capaciteit. Zo past en werkt de nieuwe cassette gegarandeerd probleemloos. Overigens: bij BIKE24 vind je een grote keuze aan verschillende fietscassettes - van de klassieke racefietscassette tot de e-bike-cassette.

• het merk: SRAM en Shimano domineren de markt voor derailleurversnellingen op fietsen, zodat de Shimano-standaard voor versnellingen tussen de cassette en het freewheelhuis het meest gangbaar is. Het traditionele merk Campagnolo gebruikt zijn eigen standaard voor zijn cassettes. Daarnaast zijn er enkele kleinere merken die hun eigen schakelgroepen of cassettes aanbieden als reserveonderdelen voor de schakelgroepen van de grote merken. Sommige van deze bedrijven gebruiken gemeenschappelijke standaarden, maar andere hebben hun eigen standaarden. De algemene regel is dat de cassette moet passen op het freewheelhuis van de achternaaf.
• het aantal versnellingen: het aantal tandwielen wordt bepaald door de shifter en de achterderailleur van je versnellingssysteem. De cassette moet altijd precies het aantal tandwielen hebben waarvoor het mechaniek van de schakelhendel is ontworpen.
• de capaciteit: het kleinste tandwiel op een cassette wordt meestal bepaald door het freewheelhuis. Elf tandwielen zijn de meest voorkomende standaard. Je kunt dat aantal echter variëren en een zo groot mogelijk tandwiel kiezen voor lichte overbrengingen bij beklimmingen of een kleiner tandwiel voor kleinere sprongen tussen de versnellingen. Maar let op: de totale capaciteit wordt bepaald door de achterderailleur. Als je die wilt veranderen, moet je in de handleiding van je achterderailleur kijken hoe groot de totale capaciteit is.

Zoals hierboven beschreven moet de cassette per se passen op de bevestiging van het freewheelhuis. Bovendien moet het aantal tandwielen passen bij de overbrenging. Als de shifter elf versnellingen bedient - 11 speed cassette mtb -, moet de cassette ook elf tandwielen hebben. Als aan deze twee voorwaarden is voldaan, kun je ook de cassettes van andere leveranciers gebruiken. Bij moderne derailleurversnellingen zijn de onderdelen echter op elkaar afgestemd. De derailleur werkt het beste als alle onderdelen van hetzelfde merk zijn. Binnen het merk kun je echter ook zonder problemen cassettes van andere schakelgroepen gebruiken.

Je kunt ook het bereik van de nieuwe cassette veranderen om lichtere versnellingen of kleinere sprongen tussen de versnellingen te krijgen. Maar dan moet je ervoor zorgen dat de achterderailleur de veranderde capaciteit aankan. Daar kun je achterkomen door in de handleiding van de achterderailleur te kijken. Bovendien moet je, als je de capaciteit van de cassette verandert, misschien een langere of kortere ketting monteren.

Als je zelf cassettes wilt monteren, heb je twee speciale gereedschappen nodig. Ten eerste heb je een cassettetrekker nodig om de eindring die de cassette vastzet op het freewheelhuis van de naaf te openen en te sluiten. Je hebt ook een tegenhouder nodig zoals een kettingzweep, om te voorkomen dat de cassette zich op het freewheelhuis verdraait wanneer je de eindring opent. Als je regelmatig zelf cassettes wilt verwisselen, dan kan de investering in deze twee fietsgereedschappen absoluut de moeite waard zijn.

Om de cassette schoon te houden, moet je altijd direct na het fietsen grove vervuilingen verwijderen met een beetje water en een borstel. Let op: stoomreinigers zijn over het algemeen taboe voor het schoonmaken van fietsen, met name voor de cassette. Door de hoge druk kan er water in het naafhuis komen of kan de smering van de lagers teniet worden gedaan. Wanneer je je fiets grondig schoonmaakt, haal dan een doekje met een beetje olie grondig tussen alle tandwielen van de cassette. Je hoeft de cassette niet te oliën of te smeren.

• De cassette is een belangrijk onderdeel van de aandrijving van de fiets.
• Het aantal en de grootte van de tandwielen ervan bepalen hoe licht of zwaar je moet trappen.
• Cassettes zijn er in verschillende soorten, voor verschillende doeleinden. Afhankelijk van de leverancier zijn er racefietscassettes, mountainbike-cassettes of e-bike-cassettes.
• De fietscassette moet altijd evenveel tandwielen hebben als de betreffende derailleur kan schakelen.
• Momenteel hebben derailleurversnellingen elf of twaalf tandwielen. Afhankelijk van het merk zijn tot dertien tandwielen mogelijk.
• De cassette moet passen bij de vertanding van de freewheelbody waarop hij zit.
• Als het grootste tandwiel van een nieuwe cassette meer of minder tanden moet hebben dan de eerder gemonteerde cassette, moet je letten op de capaciteit van de achterderailleur en de kettinglengte.