Fietscassettes - de klokgeneratoren van derailleurversnellingen

De cassette op een fiets bestaat uit tandwielen van verschillende grootte (of tandkransen) - daarom wordt het ook wel een tandwielset genoemd. Het zit op de vrijloopnaaf op het achterwiel. De ketting loopt over de tandwielen van de cassette en wordt tussen de afzonderlijke tandwielen bewogen door de achterderailleur. Samen met het voorste kettingblad resulteert dit in de overbrenging van de versnelling. De overbrenging bepaalt, hoe licht of zwaar je op de fiets moet trappen om vooruit te komen. Het principe hierachter is eenvoudig: hoe kleiner een cassettetandwiel is - dus hoe minder tanden het heeft - hoe zwaarder het trappen. Hoe meer tanden een tandwiel heeft, hoe lichter het trappen is.

Om over veel versnellingen te kunnen beschikken en zo klein mogelijke sprongen tussen de versnellingen te krijgen, hebben ontwikkelaars in de loop der jaren versnellingen gemaakt met steeds meer tandwielen. Momenteel hebben derailleurversnellingen elf of twaalf versnellingen. Afhankelijk van het merk zijn zelfs tot 13 versnellingen mogelijk. Maar niet alleen het aantal tandwielen is bepalend, maar vooral hun grootte of het aantal tanden. De kleinste tandwielen hebben minimaal negen tanden, maar elf tanden zijn gebruikelijk op het kleinste tandwiel. Het grootste tandwiel op de huidige derailleurversnellingen voor racefietsen, trekkingfietsen, toerfietsen en e-bikes heeft 32 of 34 tanden. MTB-cassettes daarentegen hebben zelfs tandwielen met maximaal 52 tanden. Dat laatste is geen toeval, het is immers niet ongewoon dat je op een mountainbike zeer steile beklimmingen in ruw terrein onder de knie moet krijgen. Dus bijzonder lichte overbrengingen zijn hier van groot voordeel.

Als je het aantal tanden van het kleinste en grootste tandwiel op een cassette samen beschouwt, spreek je over de capaciteit van de cassette. Een cassette met 11-32 tanden heeft een kleine capaciteit, de sprongen tussen de afzonderlijke tandwielen zijn hier vrij klein. Een cassette met 10-52 tanden heeft daarentegen een grote capaciteit. Er zijn echter ook zeer grote sprongen tussen de afzonderlijke versnellingen.

Het belangrijkste criterium voor een cassette is de fabrikant van de derailleur. De meest voorkomende merken zijn Shimano, SRAM en Campagnolo. De fabrikant bepaalt ook de vertanding tussen de cassette en vrijloopnaaf waarop de cassette is gemonteerd. Shimano en SRAM gebruiken dezelfde standaard, de meest gangbare. SRAM gebruikt echter zijn eigen standaard, XD genaamd, voor de huidige mountainbikes met elf en twaalf versnellingen. Campagnolo gebruikt ook zijn eigen standaard.

Naast het derailleurmerk en de juiste vertanding op de vrijloopnaaf moet je natuurlijk een cassette kiezen die past bij het aantal versnellingen van je fiets. Momenteel zijn er derailleurs op de markt met zeven tot 13 versnellingen, dat wil zeggen met het overeenkomstige aantal tandwielen op de cassette.

Als je een nieuwe cassette wilt kopen om een versleten exemplaar te vervangen, en je was eerder tevreden over de tandwielverhouding op je fiets, koop dan gewoon weer dezelfde cassette: dezelfde fabrikant, dezelfde tandwielgroep, dezelfde capaciteit. Zo past en werkt de nieuwe cassette gegarandeerd probleemloos. Overigens: bij BIKE24 vind je een grote keuze aan verschillende fietscassettes - van de klassieke racefiets-cassette tot de e-bike-cassette.

• De merken: SRAM en Shimano domineren de markt voor derailleurversnellingen op fietsen; de Shimano-standaard voor versnellingen tussen cassette en freewheel is dan ook het meest verspreid. Het traditionele merk Campagnolo gebruikt zijn eigen standaard voor zijn cassettes. Daarnaast zijn er enkele kleinere merken, die hun eigen schakelgroepen of cassettes aanbieden als reserveonderdelen voor de schakelgroepen van de grote merken. Sommige van deze bedrijven gebruiken gemeenschappelijke normen, maar andere hebben hun eigen normen. De algemene regel is, dat de cassette in vrijloopnaaf moet passen.
• Aantal versnellingen: het aantal tandwielen wordt bepaald door de schakelhendel en de achterderailleur van je versnellingssysteem. De cassette moet altijd precies het aantal tandwielen hebben waarvoor het mechaniek van de schakelhendel is ontworpen.
• De capaciteit: het kleinste tandwiel op een cassette wordt meestal bepaald door de vrijloopnaaf. Elf tandwielen zijn de meest voorkomende standaard. Je kunt echter variëren en een zo groot mogelijk tandwiel kiezen voor lichte versnellingen op heuvels of een kleiner tandwiel voor kleinere sprongen tussen de versnellingen. Maar let op: de totale capaciteit wordt bepaald door de achterderailleur. Als je dit wilt veranderen, moet je in de handleiding van je achterderailleur kijken wat de totale capaciteit is.

Zoals hierboven beschreven moet de cassette compatibel zijn met de vrijloopnaaf. Bovendien moet het aantal tandwielen overeenkomen met de versnelling. Als je elf versnellingen hebt, moet de cassette ook elf tandwielen hebben. Als aan deze twee voorwaarden is voldaan, kun je ook de cassettes van andere cassetteleveranciers gebruiken. De onderdelen van moderne derailleurversnellingen zijn echter op elkaar afgestemd. De derailleur werkt het beste als alle onderdelen van hetzelfde merk zijn. Binnen het merk kun je echter ook zonder problemen cassettes van andere schakelgroepen gebruiken.

Je kunt ook de gradatie van de nieuwe cassette veranderen, om lichtere tandwielen of kleinere sprongen tussen de tandwielen te hebben. Maar dan moet je ervoor zorgen dat de achterderailleur de veranderde capaciteit aankan. Je kunt dit vinden in de gebruiksaanwijzing van de achterderailleur. Bovendien moet je, als je de capaciteit van de cassette verandert, misschien een langere of kortere ketting monteren.

Als je zelf cassettes wilt monteren, heb je twee speciale tools nodig. Ten eerste heb je een tandwieltrekker nodig om de eindring waarmee de cassette aan de vrijloopnaaf vastzit, te openen en te sluiten. Je hebt ook een tegenhouder nodig, zoals een kettingzweep, om te voorkomen dat de cassette op het freewheelhuis draait als je de eindring opent. Als je regelmatig zelf cassettes wilt verwisselen, dan kan de investering in deze twee fietsgereedschappen de moeite waard zijn.

Om de cassette schoon te houden, moet je altijd direct na het rijden het grove vuil weghalen met een beetje water en een borstel. Let op: Stoomreinigers zijn over het algemeen taboe voor het schoonmaken van fietsen, vooral de cassette. Door de hoge druk kan er water in het naafhuis komen of de smering van de lagers vernielen. Als je je fiets grondig schoonmaakt, haal dan een doekje met een beetje olie grondig tussen alle tandwielen van de cassette. Je hoeft de cassette niet te oliën of te smeren.

• De cassette is een belangrijk onderdeel van de aandrijving van de fiets.
• Het aantal en de grootte van zijn tandwielen bepalen hoe licht of zwaar de versnellingen zijn.
• Cassettes zijn er in verschillende soorten voor verschillende doeleinden. Afhankelijk van de leverancier zijn er racefiets-, mountainbike- of e-bike cassettes.
• De fietscassette moet altijd zoveel tandwielen hebben als de betreffende derailleur kan schakelen.
• Momenteel hebben derailleurversnellingen elf of twaalf tandwielen. Afhankelijk van het merk zijn maximaal 13 tandwielen mogelijk.
• De cassette moet passen op de tanden van het freewheelhuis waarop hij zit.
• Als het grootste tandwiel van een nieuwe cassette meer of minder tanden moet hebben dan de eerder gemonteerde cassette, moet je rekening houden met de capaciteit van de achterderailleur en de kettinglengte.