MTB-groepen - alles wat je moet weten over mountainbikeversnellingen

Alle spannende onderwerpen op een rijtje:

• Wat is een schakelgroep en welke rol speelt deze op een MTB?
• Deze onderdelen behoren in ieder geval tot de MTB-schakelgroep
• Deze onderdelen maken al dan niet deel uit van het derailleursysteem
• Welke schakelgroepen zijn er voor MTB's?
• MTB-groepen - wat zijn de verschillen tussen MTB-groepen?
• Mechanische en elektrische MTB-groepen
• MTB-groepen en het aantal versnellingen
• Hoe onderscheid je de verschillende schakelgroepen van één fabrikant?
• Hoe zijn de afzonderlijke onderdelen van MTB-groepen op elkaar afgestemd?
• MTB-groepen - achterderailleur en schakelmechanismen
• MTB-schakelgroep - cassettes
• MTB-schakelgroep - kettingen
• Welke MTB-schakelgroep is de beste?
• MTB-groepen - samenvatting

Gemakkelijk schakelen naar de volgende versnelling, hoe steil het parcours ook is. Maximale druk uitoefenen op de pedalen zonder kracht te verliezen. En ten slotte de kracht overbrengen op de ketting, zodat je off-road altijd in beweging bent. Al deze taken worden onderweg, met of zonder motorondersteuning, uitgevoerd door de MTB-schakelgroep. Als we het over een fietsschakelgroep hebben, bedoelen we altijd een op elkaar afgestemd geheel van onderdelen. Hetzelfde geldt voor mountainbikes en mountainbikegroepen. In principe bestaan alle complete MTB-groepen uit schakelcomponenten, waaronder de achterderailleur, eventueel een voorderailleur en de schakelhendels, alsmede aandrijfcomponenten zoals de crank, de cassette en de ketting. Ook de remmen worden vaak tot de schakelgroep gerekend. Vooral als het gaat om de basisuitrusting van een mountainbike af-fabriek.

De onderdelen van een derailleursysteem worden al bij de ontwikkeling op elkaar afgestemd, zodat ze op de bike perfect samenwerken, functioneren en met elkaar harmoniëren. Daarom moeten de onderdelen van een schakelgroep allemaal van dezelfde fabrikant komen - schakelhendels en achterderailleurs van verschillende leveranciers werken bijna nooit samen. We gaan daar hieronder dieper op in.

• schakelhendel: daarmee geef je op het stuur het commando om van versnelling te veranderen. Het commando wordt dan van de schakelhendel naar de achterderailleur gestuurd
• achterderailleur: vertaalt het commando en schakelt naar het juiste tandwiel op de cassette
• cassette: bepaalt welke versnellingen voor jou beschikbaar zijn
• ketting: brengt de kracht over tussen de crank en de cassette of het achterwiel
• kleine onderdelen: dit zijn schroeven, schakelkabels, derailleurhanger, enzovoort. 

• voorderailleur: veel huidige MTB-derailleurs hebben slechts één kettingblad en hebben daarom geen voorderailleur meer nodig
• crank: tandwielfabrikanten bieden bij hun groepen meestal een bijpassende crank (ook wel crankset genoemd) aan. De crank is echter geen essentieel onderdeel van de groep, vooral niet bij MTB-groepen met slechts één kettingblad
• kleine elektronische onderdelen: als je derailleur elektronisch wordt aangestuurd, heeft hij natuurlijk ook een stroombron nodig en soms kabels om de stroom van de batterijen door te geven

Schakelgroepen voor mountainbikes worden aangeboden door verschillende fabrikanten, waarbij de merken Shimano en SRAM duidelijk de markt domineren. Er zijn echter ook enkele kleinere leveranciers die hun eigen onderdelen of zelfs complete groepen voor mountainbikes aanbieden. Naast de twee marktleiders vind je bij BIKE24 bijvoorbeeld ook onderdelen van microSHIFT en TRP als het om MTB-groepen gaat.

De beslissende vraag bij MTB-groepen is daarom: welk merk is voor mij het juiste? Want qua bediening, ergonomie, gevoel van de schakelhendels en de manier waarop het schakelcommando aan de achterderailleur wordt doorgegeven, zijn er duidelijk merkbare verschillen tussen de diverse merken. Het gaat hier niet om "beter" of "slechter", maar gewoon om de vraag of de werking van de groepset van de ene fabrikant je persoonlijk beter bevalt dan die van de andere. Met deze fundamentele keuze voor het merk waarvan je MTB-groepset afkomstig is, verplicht je je tot één leverancier, ook wat betreft eventuele reserveonderdelen. Maar los van de fabrikant zijn er fundamentele verschillen in de manier waarop versnellingen op mountainbikes werken.

Over het algemeen verschillen schakelgroepen op mountainbikes van elkaar op twee essentiële punten: de bediening van het schakelsysteem, dat wil zeggen of de versnellingen mechanisch of elektronisch worden geschakeld, en het aantal versnellingen in het schakelsysteem. Hieronder lichten we beide punten nader toe.

Tot een paar jaar geleden werkten versnellingen altijd mechanisch: in een mechanische MTB-groep verbindt een bowden-kabel de schakelhendel en de achterderailleur (en de voorderailleur, als de groep er een heeft). Als je de schakelhendel beweegt, wordt de bowden-kabel door de hendelbeweging aangespannen of ontlast en wordt de achterderailleur dienovereenkomstig bewogen. Tot op heden waren mechanische versnellingen bij mountainbikes het meest gangbaar.

In het high-end-segment zijn er nu echter ook elektronische versnellingssystemen: hierbij wordt het commando om te schakelen elektronisch doorgegeven van de versnellingshendel naar de achterderailleur, die vervolgens door een kleine motor in beweging wordt gebracht. Het voordeel: het schakelen gaat sneller en nauwkeuriger en vooral de verplaatsing van de hendel en de noodzakelijke inspanning vallen weg. Hier volstaat een korte klik om het schakelcommando te geven.

Een ander belangrijk verschil tussen de afzonderlijke MTB-groepen is het aantal versnellingen. Het aantal versnellingen wordt bepaald door het aantal tandwielen in de cassette: spreek je van een 12-speed-versnellingssysteem, dan heeft de cassette twaalf tandwielen. Omdat er bij de huidige versnellingssystemen maar één kettingblad op de crank zit, is de gangbare benaming voor zo'n versnellingssysteem 1x12. Heeft de crank twee kettingbladen en de cassette bijvoorbeeld elf tandwielen, dan spreekt men van een 2x11 versnellingssysteem.

Er zijn groepen voor mountainbikes met zeven tot twaalf versnellingen, dus tandwielen op de cassette. Hierbij geldt: hoe meer tandwielen of versnellingen de cassette heeft, hoe groter het overbrengingsbereik. Er zijn dus lichtere en zwaardere tandwielen. Bovendien zijn de verschillen - dat wil zeggen de sprongen tussen de afzonderlijke versnellingen - niet meer zo groot, naarmate er meer tandwielen zijn.

Voor de meeste gebruiksgebieden hebben de huidige MTB-groepen van de marktleiders elf of twaalf versnellingen. MTB-groepen voor DH-fietsen zijn hierop een uitzondering. Die hebben meestal maar zeven versnellingen, omdat een downhill-MTB niet ontworpen is voor steile hellingen. Dit grote bereik heeft het mogelijk gemaakt slechts één kettingblad op de crank te gebruiken. Hierdoor zijn een voorderailleur en een aparte versnellingshendel overbodig geworden, wat minder techniek en minder gewicht op de fiets betekent. Het bereik van de versnellingen is even groot als, of zelfs iets groter dan het systeem met twee kettingbladen.

De toonaangevende versnellingsaanbieders Shimano en SRAM bieden verschillende MTB-groepen aan, die op het eerste gezicht vooral in prijs verschillen. In feite zijn er echter aanzienlijke verschillen tussen de afzonderlijke MTB-groepen van een leverancier naarmate de prijs stijgt. Het duidelijkst is het aantal versnellingen: topgroepen hebben twaalf versnellingen of zeven voor downhill. Hoe lager de prijzen van de groepen daaronder, hoe minder versnellingen ze meestal bieden. Bovendien bieden de topgroepen meer opties, bijvoorbeeld om de ergonomie van de schakelhendels aan te passen.

Een ander belangrijk onderscheidend kenmerk van MTB-groepen is het gebruikte materiaal. Dit is soms duidelijk merkbaar in het gewicht, maar ook in de duurzaamheid en levensduur van de afzonderlijke onderdelen. High-end MTB-groepen hebben bijvoorbeeld veel carbon onderdelen, terwijl goedkopere groepen veel aluminium bevatten. Deze gewichtsverschillen zijn vooral duidelijk in de cassettes van de verschillende groepen van een fabrikant, die in het geval van duurdere groepen uit meerdere onderdelen bestaan, die op hun beurt gemaakt zijn van metaallegeringen van hogere kwaliteit.

De verschillen tussen de diverse groepen qua prijs, gewicht en functie zijn dus groot. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel mountainbikers zich afvragen of zij onderdelen van verschillende groepen of verschillende fabrikanten met elkaar kunnen combineren. Daarbij geldt: een MTB-schakelgroep is altijd een gecoördineerd geheel dat het beste werkt als alle onderdelen uit dezelfde groep komen. Over het algemeen werken bij één fabrikant de verschillende groepsonderdelen ook samen - zolang ze allemaal zijn ontworpen voor hetzelfde aantal versnellingen en dezelfde aansturing hebben.

Er zijn echter ook aandrijfonderdelen zoals cassettes en kettingen van andere fabrikanten die gecombineerd kunnen worden en in het algemeen samenwerken. Het is echter altijd de moeite waard de beschrijving van een onderdeel door de fabrikant te controleren om te zien of de functie expliciet wordt aanbevolen of uitgesloten voor bepaalde merken of groepen.

Het hart van een MTB-groep is altijd de schakelhendel en de achterderailleur, die is gemonteerd op de derailleurhanger. Zoals gezegd moeten deze twee onderdelen altijd van dezelfde fabrikant komen om überhaupt samen te kunnen functioneren. Dat komt omdat de hendelverhouding waarmee de schakelhendel de achterderailleur aanstuurt, fundamenteel verschilt tussen de verschillende merken. Daarom zijn achterderailleur en schakelhendel van verschillende fabrikanten niet compatibel met elkaar.

Zoals hierboven beschreven, moeten de schakelhendel en de achterderailleur van dezelfde fabrikant komen – en natuurlijk moeten beide elektronisch of beide mechanisch werken. Binnen één fabrikant werken achterderailleurs en schakelhendels van verschillende groepen echter ook samen - als ze zijn ontworpen voor hetzelfde aantal versnellingen.

Het doorslaggevende criterium voor MTB-cassettes is, dat ze het juiste aantal tandwielen hebben: een 12-speed-schakelsysteem heeft ook een cassette met twaalf tandwielen nodig. Omdat de klimhulpen voor de ketting op elk afzonderlijk tandwiel tegenwoordig zeer uitgebreid ontwikkeld zijn en afgestemd zijn op de achterderailleur van dezelfde groep, is het raadzaam om bij de cassette altijd een model te monteren van de fabrikant waarvan ook de achterderailleur en schakelhendel afkomstig zijn. Is het aantal tandwielen correct, dan werken cassette en achterderailleur van verschillende groepen binnen één fabrikant probleemloos samen. Cassettes van andere fabrikanten met het juiste aantal tandwielen werken meestal ook. De kwaliteit en snelheid van het schakelen kunnen er echter onder lijden.

Ook voor de ketting geldt: deze moet overeenkomen met het aantal versnellingen dat de kettinggroep heeft. Hoe meer versnellingen een MTB-groep heeft, hoe smaller de ketting. Bij moderne schakelgroepen wordt de vorm van de schakels van de MTB-ketting tijdens de ontwikkeling zelfs aan de cassette aangepast. Voor het perfect functioneren van de gehele schakelgroep is het daarom raadzaam om alle onderdelen van dezelfde leverancier te kiezen. Zoals al eerder gezegd: binnen één merk kunnen onderdelen van verschillende groepen zonder problemen samen worden gebruikt, dit geldt ook voor de ketting.

Veel mountainbikers stellen deze vraag ook. Wij kunnen en willen hier echter geen duidelijk antwoord op geven. Het hangt van je persoonlijke behoeften af, welke MTB-groep voor jou het beste is. Racefietsers zijn zeker het beste af met een high-end schakelgroep. Rijd je slechts af en toe, dan is een groep uit het middensegment waarschijnlijk voldoende voor je. Ook het aantal versnellingen kan een doorslaggevend criterium zijn. Hetzelfde geldt voor de vraag of je mechanisch of elektrisch wilt schakelen. En last but not least is de keuze van de fabrikant natuurlijk doorslaggevend. Ook hier hangt alles af van je individuele voorkeuren.

• Mountainbike-groepen zijn verkrijgbaar van verschillende fabrikanten. Het is aan te raden om altijd alle onderdelen van de schakelgroep van dezelfde fabrikant te kiezen.
• De huidige marktleiders in MTB-groepen zijn de Japanse fabrikant Shimano en de Amerikaanse fabrikant SRAM.
• De achterderailleur en de shifters moeten van dezelfde fabrikant zijn om samen te kunnen werken.
• Er zijn derailleurs met één of twee kettingbladen - we spreken van 1-speed (1x) of 2-speed (2x) derailleurs.
• Er zijn mechanische en elektronische groepen op MTB's. Elektrische schakelgroepen werken meestal nauwkeuriger en met minder krachtsinspanning.
• Er zijn MTB-groepen met acht tot twaalf versnellingen. Bij de huidige hoogwaardige groepen zijn elf of twaalf versnellingen gebruikelijk.