Cyclocross- en gravel-frames - de basis voor spannende avonturen en sportieve crossrondes

Racefietsen die off-road gaan - ook al heeft de hele wielerwereld het tegenwoordig over de steeds populairder wordende gravel-bikes, de geschiedenis van off-road-fietsen is eigenlijk veel ouder. Al in het begin van de 20e eeuw begonnen wielrenners hun conditie off-road te trainen. Enerzijds moest dit voor afwisseling zorgen, anderzijds voor meer conditie, training van andere spiergroepen en plezier in de vaak monotone wintertraining. Het duurde niet lang voordat de eerste wedstrijden uit dit idee ontstonden. De eerste gedocumenteerde cross-country-race vond plaats op 10 januari 1903, toen er nog geen fietsen of fietsframes voor dit soort gebruik waren. Vooral in de tweede helft van de 20e eeuw ontwikkelde zich het veldrijden, zoals crosscountry-cycling ook wel wordt genoemd, zich verder tot een serieus te nemen discipline - een discipline die ook nu nog in de winter voor spannende wedstrijdactie zorgt. Vooral in België en Nederland genieten de beste cross-profs tegenwoordig een vergelijkbare populariteit als wegprofs.

Gravel daarentegen is veel jonger dan crosswielrennen. Oorspronkelijk komt de trend van het "graveling" uit Amerika. "Gravel" betekent "grind" en verwijst naar de vele zand- en grindpaden die nog steeds kenmerkend zijn voor de uitgestrekte landschappen van de VS, bijvoorbeeld in gebieden als Colorado of Utah. Te hobbelig voor een racefiets, maar niet uitdagend genoeg voor een mountainbike - dit zijn precies de wegen die het oorspronkelijke terrein vormen van gravel-rijders. De Amerikaanse fabrikant Salsa kreeg de gravel-stroom in 2012 echt op gang met de presentatie van een fiets met op elkaar afgestemde fietsonderdelen, zoals een speciaal gravelbike-frame. Tegenwoordig zijn off-road-racers een integraal onderdeel van elk goed gevuld assortiment. Bijna elke fabrikant heeft minstens één "adventure race bike" in zijn assortiment, waarbij de benamingen kunnen variëren van "Road Plus" tot "bikepacking bike". De gebruiksmogelijkheden zijn net zo gevarieerd: van een ontspannen ritje na het werk tot een uitgebreide weekendtocht, alles is mogelijk – of het nu straten of asfaltpaden zijn.

Het is echter niet alleen voor wat betreft wedstrijdsport en gebruiksbereik dat cross- en gravel-frames verschillen, maar ook in termen van technische eisen. Terwijl de CX-variant met zijn agressieve geometrie en minimalistische uitrusting - vergelijkbaar met een racefietsframe - vooral bedoeld is voor sportieve ambitieuze routes, snelheid of zelfs wedstrijdsport, is een gravel-bike in engere zin vooral een comfortabele allrounder. Een plezierige fiets voor elke gelegenheid. Dit geldt zelfs voor wedstrijd-gravel-frames, die ondanks hun sportieve eisen veel comfortabeler zijn ontworpen dan race-grage frames voor cross-country, vanwege de veel langere afstanden in het gravelracen.

Op het eerste gezicht lijken gravel- en cyclocross-frames echter verwarrend veel op elkaar. Beide hebben het klassieke racefiets-uiterlijk, maar toch zijn er subtiele verschillen door de eerder genoemde eisen. Er zijn vijf gebieden in het bijzonder: de framegeometrie en -vorm, de bandenspeling, het framemateriaal, de bevestigingsmogelijkheden voor accessoires aan het frame en de uitrusting in termen van onderdelen.

Deze verschillen tussen gravel en cyclocross zijn vooral duidelijk bij de frames. Vanwege de verschillende eisen in de respectieve disciplines hebben gravel-fietsframes en cyclocross-frames verschillende ontwerpen en technische verfijningen. Dat blijkt al uit de frame-geometrie: die verschilt op het eerste gezicht bij zowel gravel- als cyclocross-frames nauwelijks van het klassieke racefietsframe. De typische stuurhoek voor gravel- en cyclocrossfietsen is meestal 73 tot 74 graden. Ook de zithoek is meestal 73 tot 74 graden. 
In de regel geldt: hoe korter de bovenbuis, hoe rechter en comfortabeler de fietser zit.

Een klassiek verschil is echter de vorm van het frame: schuine bovenbuizen zijn veel gebruikelijker bij gravel-frames. De reden hiervoor is, dat ze meer comfort bieden bij het op- en afstappen dan rechte bovenbuizen. Bij cyclocross-fietsen daarentegen zijn rechte bovenbuizen de eerste keuze. Die bieden immers meer comfort en meer stijfheid in het zadelgebied.

Een van de verschillen in geometrie tussen gravel-frames en cyclocross-frames is de langere wielbasis van gravel-fietsen, die geacht wordt meer stabiliteit in het terrein te geven. Cyclocross-fietsen daarentegen hebben een kortere wielbasis, waardoor ze wendbaarder zijn in scherpe bochten. Vooral op de vaak hoekige cyclocross-parcoursen is dit natuurlijk van voordeel. Een ander typisch kenmerk van gravel-bikes is de lagere trapas. Samen met de langere wielbasis zorgt dat voor een lager zwaartepunt, wat ook de stabiliteit en het fietscomfort ten goede komt. Cyclocross-fietsen hebben meestal een hogere trapas. De reden: bij veldrijden moet je af en toe over obstakels springen - een hogere trapas in combinatie met een grotere afstand tot de grond helpt daarbij.

Een ander verschil tussen gravel- en cyclocross-fietsen in termen van framegeometrie is de framevorm: cyclocross-frames zijn meestal ontworpen met een grote, open framedriehoek met een rechte bovenbuis, zodat je ze in cyclocross-wedstrijden gemakkelijk op je schouder kunt nemen en over hindernissen kunt dragen. Bij gravel-fietsen daarentegen zijn fietsfabrikanten meestal creatiever en nemen ze meer vrijheid in ontwerp en framevorm.

Het gaat dus om de details bij de aanschaf van een nieuw frame voor off-road-fietsen. Of je een gravel-frame of een cyclocross-frame nodig hebt, hangt helemaal af van je persoonlijke voorkeuren. Wil je een fiets bouwen voor lange ritten over gevarieerd terrein, dan is een gravel-frame waarschijnlijk de beste keuze voor jou. Ben je daarentegen vooral geïnteresseerd in cyclocross-wedstrijden of ambitieuze trainingen in het bos en zoek je een lichte en snelle fiets, dan is een cyclocross-frame waarschijnlijk de betere keuze. Bij BIKE24 vind je een grote selectie van beide frametypen - van het snelle carbon cyclocross-frame tot het comfortabele titanium gravel-frame. Hiermee leg je een zekere basis voor je volgende sportieve avontuur off-road.